Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι η ανθρώπινη ψυχολογία έχει την τάση να έλκεται από το «απαγορευμένο» και το «διαφορετικό». Πολλοί ειδικοί αποδίδουν αυτή την έλξη στην επιθυμία για αντιστάθμιση των δικών μας χαρακτηριστικών, ειδικά όταν κάποιος θεωρεί τον εαυτό του «καλό» και «συμβατικό». Σύμφωνα με τη θεωρία της «αντίθεσης των χαρακτηριστικών», τείνουμε να προσελκύουμε άτομα που παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά που καταπιέζουμε, όπως την επιθετικότητα, την τόλμη ή την αλαζονεία.
Αν, για παράδειγμα, ένα άτομο έχει μεγαλώσει μαθαίνοντας ότι η ευγένεια και η ηθική συμπεριφορά είναι απαραίτητα χαρακτηριστικά, τότε ίσως μάθει να «θάβει» κάθε πιο έντονη πλευρά της προσωπικότητάς του. Ωστόσο, η επιθυμία να εξερευνήσει κανείς καταπιεσμένες πτυχές του εαυτού του (είτε αυτές αφορούν την ελευθερία, την ανεξαρτησία ή ακόμη και την «αντι-κοινωνική» συμπεριφορά) παραμένει συχνά στο ασυνείδητο. Με τον τρόπο αυτό, το άτομο μπορεί να έλκεται από κάποιον που θα το «βοηθήσει» να απελευθερώσει αυτές τις πτυχές έμμεσα.
Ψυχαναλυτική Θεώρηση: Η Θεωρία της Προβολής
Η θεωρία της προβολής είναι μία από τις κεντρικές ιδέες της ψυχαναλυτικής σχολής που μπορεί να εξηγήσει αυτό το φαινόμενο. Η προβολή είναι ένας μηχανισμός άμυνας, όπου το άτομο αποδίδει σε άλλους συναισθήματα, επιθυμίες ή χαρακτηριστικά που το ίδιο αρνείται ή καταπιέζει. Έτσι, αν κάποιος καταπιέζει την αίσθηση της επιθετικότητας ή της ανεξαρτησίας του, μπορεί να προβάλλει αυτές τις πλευρές πάνω σε κάποιον άλλο, όπως ένα άτομο που θεωρεί «κακό».
Αυτό εξηγεί γιατί οι άνθρωποι συχνά έλκονται από άλλους που φαίνονται πιο «επικίνδυνοι» ή «ριψοκίνδυνοι»: μπορεί να τους βλέπουν ως μια ευκαιρία να ζήσουν μέρη του εαυτού τους που οι ίδιοι έχουν επιλέξει να παραμερίσουν. Ο Freud πίστευε ότι οι «σκιώδεις» πτυχές του ασυνείδητου διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις συναισθηματικές μας επιλογές.
Θεωρία της Κοινωνικής Συμπεριφοράς: Η Έλξη προς τους Αντικοινωνικούς Τύπους
Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης, η συμπεριφορά μας επηρεάζεται από πρότυπα, ακόμα και αν αυτά δεν είναι αρεστά. Οι «κακοί» χαρακτήρες της κοινωνίας – που συχνά επιδεικνύουν χαρακτηριστικά όπως αυτοπεποίθηση, άγνοια κινδύνου ή επιθετικότητα – ενδέχεται να προσφέρουν μια ευκαιρία στους άλλους να εξερευνήσουν τις επιθυμίες τους για ανεξαρτησία και δύναμη.
Αυτό μπορεί να συνδυαστεί με το «φαινόμενο της σπανιότητας», όπου η ελκυστικότητα αυξάνεται όταν κάτι θεωρείται απρόσιτο ή σπάνιο. Η κοινωνική ψυχολογία δείχνει ότι οι άνθρωποι εντυπωσιάζονται από το απρόσιτο και συνδέουν την αυτοπεποίθηση με την αξία. Τα «κακά» αγόρια ή κορίτσια που δείχνουν απρόσιτα και ανεξάρτητα προβάλλουν τέτοια σπάνια χαρακτηριστικά.
Ενίσχυση του Σχεδίου Έλξης μέσω της Θεωρίας των Σχημάτων
Η θεωρία των σχημάτων από τον Jeffrey Young δίνει έμφαση στις πρώιμες εμπειρίες και στις μακροπρόθεσμες πεποιθήσεις που δημιουργούμε. Τα άτομα που έχουν υποστεί αυστηρές ανατροφές ή που έχουν αποδεχτεί την ιδέα του «πρέπει να είμαι καλός για να με αγαπούν» συχνά έλκονται από χαρακτήρες που προκαλούν το σύστημα αξιών τους. Έτσι, οι σχέσεις με πιο «επαναστατικούς» τύπους μπορούν να δώσουν την αίσθηση της απελευθέρωσης.
Η προσέλκυση ανθρώπων με «αντικοινωνικά» χαρακτηριστικά γίνεται μερικές φορές από όσους θέλουν να «σπάσουν» αυτό το σχήμα καλού παιδιού. Ενισχύεται επίσης από την πεποίθηση ότι οι δυνατές και δυναμικές προσωπικότητες θα τους συμπληρώσουν, γεμίζοντας το κενό των «σκληρών» χαρακτηριστικών που νιώθουν ότι δεν διαθέτουν.
Η Σημασία του Αναστοχασμού
Η έλξη μας σε «κακούς» χαρακτήρες μπορεί να λειτουργήσει και ως ένας τρόπος να ανακαλύψουμε τα δικά μας όρια και να γνωρίσουμε καλύτερα τις αξίες μας. Εάν αναστοχαζόμαστε αυτές τις επιλογές, μπορεί να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τι είναι αυτό που πραγματικά επιθυμούμε και αν τελικά «χρειαζόμαστε» όντως την έλξη προς το δύσκολο ή απλά είναι μια φάση αναζήτησης του εαυτού.
Συμπεράσματα: Προσπαθώντας να Εξηγήσουμε το Φαινόμενο
Η έλξη προς πιο ατίθασους και απρόβλεπτους χαρακτήρες έχει τις ρίζες της σε βαθιές, συχνά ασυνείδητες, ανάγκες μας. Είτε μέσω της ψυχαναλυτικής θεωρίας της προβολής, της κοινωνικής συμπεριφοράς, είτε μέσω της θεωρίας των σχημάτων, κατανοούμε ότι τέτοιες έλξεις δεν είναι απλά τυχαίες. Αντίθετα, είναι αποτελέσματα της ανάγκης μας να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στο ποιοι είμαστε και το ποιοι θα μπορούσαμε να είμαστε, αν επιτρέπαμε στον εαυτό μας να εξερευνήσει όλες του τις πλευρές.