Πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά να ξαναμπούν σε σχολικό ρυθμό χωρίς δράματα
Το καλοκαίρι τελειώνει. Οι μυρωδιές της θάλασσας και τα αλάτια στα μαλλιά σιγά-σιγά αντικαθίστανται από τη μυρωδιά φρεσκοξυσμένων μολυβιών και καινούργιων τετραδίων. Για κάποιους γονείς, αυτό φέρνει ανακούφιση· για άλλους, άγχος. Για τα παιδιά; Εξαρτάται. Όμως ένα είναι σίγουρο: η επιστροφή στη σχολική ρουτίνα δεν είναι ποτέ μια απλή υπόθεση.
Η επανένταξη στον σχολικό ρυθμό μετά από ένα μακρύ καλοκαίρι γεμάτο ελευθερία, ύπνο χωρίς πρόγραμμα και ανεμελιά, είναι μια συναισθηματική και ψυχολογική μετάβαση. Και σε κάθε μετάβαση, χρειάζεται χρόνος, υπομονή και – κυρίως – συναισθηματική σύνδεση.
Γιατί είναι τόσο δύσκολη η μετάβαση;
Η καθημερινότητα του καλοκαιριού λειτουργεί σαν “παύση”. Δεν υπάρχουν αυστηρά ωράρια, υποχρεώσεις, πρωινά ξυπνήματα. Τα παιδιά (και όχι μόνο!) αφήνονται σε ένα ρυθμό πιο φυσικό, λιγότερο απαιτητικό. Όταν αυτό αλλάζει απότομα, ακόμα και τα πιο «εύκολα» παιδιά μπορεί να δείξουν αντιδράσεις.
Κούραση, εκνευρισμός, μειωμένο κίνητρο, ακόμα και σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλος ή πόνος στην κοιλιά μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους. Αυτά δεν είναι σημάδια κακής συμπεριφοράς, αλλά δείκτες ότι κάτι μέσα τους χρειάζεται προσαρμογή και φροντίδα.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ως γονείς;
Δεν χρειάζεται να γίνουμε «στρατηγοί» της ρουτίνας, ούτε να δημιουργήσουμε ένα σχολείο στο σπίτι. Χρειάζεται όμως να λειτουργήσουμε συντονισμένα, σταθερά και – πάνω από όλα – με ενσυναίσθηση.
Ας δούμε πώς:
1. Ξεκινήστε τη ρουτίνα λίγες μέρες πριν την έναρξη των σχολείων
Αν περιμένουμε την πρώτη μέρα για να αλλάξουμε τις συνήθειες του ύπνου και του ξυπνήματος, μάλλον ζητάμε πολλά από ένα παιδί. Είναι καλύτερα να ξεκινήσουμε τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν, σταδιακά. Πιο νωρίς ύπνος, ξύπνημα πιο κοντά στην ώρα του σχολείου, και ίσως ένα «πρόγραμμα ημέρας» που μιμείται τη σχολική ροή.
Δεν χρειάζονται αυστηρά χρονοδιαγράμματα. Μια ευέλικτη δομή αρκεί, ώστε το σώμα και ο νους του παιδιού να αρχίσουν να προσαρμόζονται.
2. Μιλήστε για το σχολείο χωρίς υπερβολικές προσδοκίες
Αποφεύγουμε φράσεις του τύπου:
- «Φέτος θα διαβάζεις σοβαρά, ε;»
- «Πρέπει να πάρεις καλούς βαθμούς!»
- «Μεγάλωσες πια, δεν είναι ώρα για παιχνίδια.»
Αυτές οι κουβέντες – όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι – φορτώνουν το παιδί με άγχος. Αντί γι’ αυτό, επιλέγουμε ανοιχτές ερωτήσεις και ουδέτερη στάση:
- «Πώς νιώθεις που ξαναρχίζει το σχολείο;»
- «Υπάρχει κάτι που σε αγχώνει;»
- «Τι σου έχει λείψει από το σχολείο;»
Έτσι, του δίνουμε χώρο να εκφράσει τα συναισθήματά του χωρίς φόβο κριτικής.
3. Δημιουργήστε τελετουργικά για το ξεκίνημα
Τα παιδιά λατρεύουν τα «τελετουργικά»: μικρές σταθερές που δίνουν νόημα και ασφάλεια. Αυτό μπορεί να είναι:
- Η επιλογή της τσάντας και των σχολικών μαζί.
- Ένα αποχαιρετιστήριο «πρωινό» το Σαββατοκύριακο πριν ξεκινήσουν.
- Ένα γράμμα ή σημείωμα στην τσάντα την πρώτη μέρα.
Αυτές οι κινήσεις συνδέουν το παιδί συναισθηματικά με την έννοια της μετάβασης και του δίνουν κάτι όμορφο να θυμάται.
4. Αποδεχτείτε ότι η προσαρμογή δεν είναι αγώνας ταχύτητας
Κάποια παιδιά θα ενταχθούν αμέσως, άλλα θα χρειαστούν μέρες ή εβδομάδες. Δεν είναι ένδειξη «ανωριμότητας» ούτε «τεμπελιάς». Είναι δείκτης του πώς βιώνει το παιδί τη μετάβαση, ανάλογα με την ηλικία, τον χαρακτήρα του και τις εμπειρίες του.
Αν δούμε έντονα σημάδια άγχους, όπως:
- Άρνηση να πάει σχολείο
- Κλάμα το πρωί
- Συχνές σωματικές ενοχλήσεις χωρίς ιατρική αιτία
- Απόσυρση ή ξεσπάσματα
τότε ίσως χρειάζεται μια πιο στοχευμένη στήριξη, είτε από γονείς είτε από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
5. Θυμηθείτε: δεν είμαστε όλοι πρωινοί τύποι
Ας είμαστε ειλικρινείς: για πολλά παιδιά (και γονείς), το πρωινό ξύπνημα είναι βασανιστήριο. Αντί να ξεκινάμε με εντάσεις, ας δοκιμάσουμε εναλλακτικές:
Χαμηλός φωτισμός και απαλή μουσική το πρωί
Μια αγκαλιά ή λίγο χρόνο μαζί πριν φύγουν
Επιλογές για το πρωινό φαγητό – μια μικρή αυτονομία βοηθά
Το πώς ξεκινά η μέρα, επηρεάζει όλη την υπόλοιπη. Και οι μικρές αλλαγές μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά.
Και για εμάς τους γονείς;
Η μετάβαση δεν είναι δύσκολη μόνο για τα παιδιά. Κάθε αρχή σχολικής χρονιάς φέρνει άγχη, υποχρεώσεις και επαναφορά σε πιο «σφιχτούς» ρυθμούς και για εμάς. Μην αγνοούμε τις δικές μας ανάγκες. Όσο πιο ήρεμοι και σταθεροί είμαστε εμείς, τόσο περισσότερο ασφάλεια νιώθουν τα παιδιά.
Δεν χρειάζεται να τα κάνουμε όλα τέλεια. Αρκεί να είμαστε παρόντες, διαθέσιμοι και ανοιχτοί να ακούσουμε. Τα υπόλοιπα χτίζονται βήμα-βήμα.
Τελικά, τι μένει;
Η επιστροφή στο σχολείο είναι μια υπενθύμιση ότι τα παιδιά μας μεγαλώνουν. Κάθε αρχή και μια μικρή «πτήση» από τη φωλιά. Ο ρόλος μας δεν είναι να αποτρέψουμε το πέταγμα, αλλά να είμαστε εκεί, στο «αεροδρόμιο», για να τα αποχαιρετήσουμε με εμπιστοσύνη και αγάπη.
Με λίγη προετοιμασία, πολύ συναίσθημα και ακόμα περισσότερη κατανόηση, το ξεκίνημα της χρονιάς μπορεί να γίνει μια όμορφη αφορμή για σύνδεση.