Η ψυχολογία των προσδοκιών είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους, γιατί σχετίζεται άμεσα με την ευτυχία, τη δυσαρέσκεια και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας. Οι προσδοκίες μοιάζουν με έναν φακό μέσα από τον οποίο κοιτάζουμε τη ζωή: μπορούν να μας γεμίσουν χαρά και ελπίδα, αλλά και να μας βυθίσουν στην απογοήτευση, όταν δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Μπορούν οι προσδοκίες να μας κάνουν ευτυχισμένους;
Ναι, μπορούν. Όταν οι προσδοκίες είναι ρεαλιστικές και συνδεδεμένες με τις δικές μας αξίες, λειτουργούν σαν ένα φως που μας καθοδηγεί. Όταν περιμένεις κάτι καλό να συμβεί, όταν ελπίζεις και δουλεύεις για έναν στόχο, αυτή η εσωτερική φλόγα σε κινητοποιεί και σου δίνει ενέργεια. Η ίδια η διαδικασία της προσμονής μπορεί να γεμίσει τη ζωή με νόημα.
Αλλά υπάρχει ένα “αλλά”. Οι προσδοκίες μπορούν να γίνουν και βάρος. Όταν θέτουμε τον πήχη πολύ ψηλά ή βασίζουμε την ευτυχία μας σε πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε – όπως η αποδοχή των άλλων ή η επιτυχία σε κάθε μας προσπάθεια – τότε είναι σχεδόν βέβαιο πως θα νιώσουμε απογοήτευση. Αυτή η απογοήτευση μπορεί να μας ρίξει ψυχολογικά, να μας κάνει να αμφισβητούμε τον εαυτό μας και να βλέπουμε τη ζωή πιο αρνητικά απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
Πως να αποφύγουμε τις παγίδες των προσδοκιών;
Η αλήθεια είναι ότι οι προσδοκίες από μόνες τους δεν είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν δεν αναγνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στο τι είναι εφικτό και στο τι είναι υπερβολικό. Για να το πούμε απλά, αν περιμένεις από τη ζωή να είναι τέλεια, θα απογοητευτείς. Η ζωή δεν είναι τέλεια, και ούτε εμείς είμαστε. Και αυτό είναι απόλυτα εντάξει.
Το πρώτο βήμα για να αποφύγεις τις παγίδες είναι να ρωτήσεις τον εαυτό σου: “Τι περιμένω πραγματικά και γιατί το περιμένω;” Είναι δική σου η προσδοκία ή μήπως προέρχεται από τις απαιτήσεις της κοινωνίας, της οικογένειας ή των φίλων σου; Συχνά, κουβαλάμε μέσα μας προσδοκίες που δεν είναι καν δικές μας, και αυτό μας δημιουργεί ένα αίσθημα ασφυξίας.
Το δεύτερο βήμα είναι να μάθεις να αποδέχεσαι την αβεβαιότητα. Η ζωή είναι γεμάτη απρόβλεπτες αλλαγές. Όταν συνειδητοποιήσεις ότι δεν μπορείς να ελέγξεις τα πάντα, αρχίζεις να αισθάνεσαι πιο ελεύθερος. Οι προσδοκίες σου γίνονται πιο ρεαλιστικές και, κυρίως, πιο φιλικές προς εσένα.
Οι προσδοκίες και η δυσαρέσκεια
Ίσως να έχεις παρατηρήσει ότι πολλές φορές η δυσαρέσκεια δεν προέρχεται από την πραγματικότητα, αλλά από τη σύγκριση ανάμεσα στην πραγματικότητα και στις προσδοκίες μας. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η απόσταση, τόσο πιο έντονη η απογοήτευση. Και αν συγκρίνουμε συνεχώς τον εαυτό μας με άλλους – που φαινομενικά έχουν “πετύχει” περισσότερα – η απογοήτευση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη.
Αυτό που βοηθάει σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να γυρίσουμε την προσοχή μας στο παρόν. Τι έχεις αυτή τη στιγμή που σε κάνει ευτυχισμένο; Ποιες μικρές στιγμές της καθημερινότητας μπορείς να εκτιμήσεις περισσότερο; Η ευτυχία δεν βρίσκεται μόνο σε μεγάλα κατορθώματα ή ιδανικές συνθήκες. Βρίσκεται και στα απλά πράγματα: σε μια καλή συζήτηση, σε ένα όμορφο ηλιοβασίλεμα, στην αίσθηση της ευγνωμοσύνης για όσα ήδη έχουμε.
Μπορούν οι προσδοκίες να γίνουν εχθρός;
Ναι, όταν τις αφήνουμε να γίνουν απόλυτες και ανελαστικές. Όταν, για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι “πρέπει” να είμαστε πάντα επιτυχημένοι ή ότι “πρέπει” οι άλλοι να μας αγαπούν με συγκεκριμένο τρόπο. Αυτά τα “πρέπει” είναι οι μεγαλύτερες παγίδες. Μας οδηγούν να ζούμε όχι για εμάς, αλλά για να ικανοποιούμε ιδέες και κανόνες που μπορεί να μην αντιπροσωπεύουν καν τις δικές μας επιθυμίες.
Η λύση βρίσκεται στη σύνδεση με την πραγματικότητα, αλλά και με την ευγένεια προς τον εαυτό μας. Μπορούμε να έχουμε όνειρα και στόχους, αλλά να παραμένουμε ανοιχτοί στο τι μας φέρνει η ζωή. Αν κάτι δεν πάει όπως το περιμέναμε, αυτό δεν σημαίνει αποτυχία. Είναι απλώς μια αλλαγή κατεύθυνσης, μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε κάτι νέο.
Συμπέρασμα
Οι προσδοκίες είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης, αλλά ο τρόπος που τις διαχειριζόμαστε κάνει τη διαφορά. Αν μάθουμε να τις βλέπουμε ως ευέλικτους οδηγούς και όχι ως αυστηρούς κανόνες, μπορούν να γίνουν σύμμαχοί μας. Και αν αφήσουμε περιθώριο στη ζωή να μας εκπλήξει – θετικά ή αρνητικά – τότε μπορούμε να νιώσουμε πιο ελεύθεροι, πιο γεμάτοι και, τελικά, πιο ευτυχισμένοι.
Τι λες; Υπάρχουν κάποιες προσδοκίες που αισθάνεσαι ότι σε βαραίνουν; Ίσως μπορούμε να δούμε πώς να τις κάνουμε πιο διαχειρίσιμες.