Αγαπητοί φίλοι καλησπέρα σας,
Με αυτή τη σειρά βίντεο θα προσπαθήσω να σας βοηθήσω να κατανοήσετε μια σειρά θεμάτων που απασχολούν τη σύγχρονη κοινωνία μας, και κάνουν προβληματική την καθημερινότητα μας.
Θα ξεκινήσουμε αυτή τη σειρά βίντεο αναλύοντας το άγχος. Μία διαταραχή η οποία βασανίζει πολλούς από εμάς.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε το βίντεο ή να διαβάσετε το κείμενο που ακολουθεί.
Στο προηγούμενο βίντεο μιλήσαμε για τη γενετική και τη χημεία του εγκεφάλου και τον καθοριστικό ρόλο που παίζουν στις αγχώδεις διαταραχές. Ωστόσο, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες εξίσου σημαντικοί που μπορούν να πυροδοτήσουν τις αγχώδεις διαταραχές. Σήμερα θα μιλήσουμε για το ρόλο των περιβαλλοντικών παραγόντων.
Ορισμένες εμπειρίες της ζωής, όπως το τραύμα ή το σημαντικό άγχος, μπορούν να πυροδοτήσουν αγχώδεις διαταραχές σε άτομα που είναι ήδη επιρρεπή στο άγχος. Η ανατροφή σε ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον, η παιδική κακοποίηση, ο εκφοβισμός ή το επίμονο στρες μπορεί επίσης να συμβάλλουν σε αυτές τις καταστάσεις.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των αγχωδών διαταραχών. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα εμπειριών, από τραυματικά γεγονότα έως χρόνιο στρες, ακόμη και καθημερινές πιέσεις της ζωής. Ο αντίκτυπος αυτών των εμπειριών μπορεί να διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο, ανάλογα με την ανθεκτικότητα του ατόμου, τους μηχανισμούς αντιμετώπισης και άλλους προσωπικούς και κοινωνικούς πόρους.
Τραυματικά γεγονότα: Η εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης αγχώδους διαταραχής. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, βίαιη επίθεση, φυσική καταστροφή ή σοβαρό ατύχημα. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) είναι ένας συγκεκριμένος τύπος αγχώδους διαταραχής που μπορεί να αναπτυχθεί μετά την εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος. Χαρακτηρίζεται από διεισδυτικές αναμνήσεις ή αναδρομές του τραύματος, αποφυγή υπενθυμίσεων του τραύματος, αρνητικές αλλαγές στη διάθεση και τη νόηση και αυξημένη διέγερση ή αντιδραστικότητα.
Χρόνιο στρες: Το χρόνιο στρες, όπως η συνεχής πίεση στην εργασία, τα προβλήματα σχέσεων ή οι μακροχρόνιες οικονομικές δυσκολίες, μπορεί επίσης να συμβάλει στην ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών. Με την πάροδο του χρόνου, το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση συνεχούς επαγρύπνησης και φόβου, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί ως αγχώδης διαταραχή. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να επιδεινώσει τις υπάρχουσες αγχώδεις διαταραχές, καθιστώντας τη διαχείρισή τους πιο δύσκολη.
Αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας: Οι εμπειρίες στην πρώιμη ζωή μπορεί να έχουν βαθύ αντίκτυπο στην ψυχική υγεία κατά την ενήλικη ζωή. Τα παιδιά που βιώνουν αντιξοότητες, όπως παραμέληση, κακοποίηση ή απώλεια γονέα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αγχώδεις διαταραχές στην ενήλικη ζωή τους. Αυτές οι πρώιμες εμπειρίες μπορούν να διαμορφώσουν τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο με τρόπους που καθιστούν ένα άτομο πιο επιρρεπές στο άγχος.
Μεταβάσεις στη ζωή: Οι μεγάλες μεταβάσεις στη ζωή, ακόμη και οι θετικές, μπορούν να προκαλέσουν άγχος. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την έναρξη μιας νέας εργασίας, τη μετακόμιση σε μια νέα πόλη, τον γάμο ή την απόκτηση ενός μωρού. Αυτές οι μεταβάσεις συχνά συνεπάγονται με σημαντικές αλλαγές και αβεβαιότητες, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν άγχος.
Κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες: Οι κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες μπορούν επίσης να συμβάλουν στο άγχος. Για παράδειγμα, τα άτομα που ανήκουν σε περιθωριοποιημένες ομάδες ή μειονότητες μπορεί να βιώνουν χρόνιο άγχος και διακρίσεις, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αγχωδών διαταραχών. Οι κοινωνικές και πολιτισμικές προσδοκίες και πιέσεις μπορούν επίσης να συμβάλουν στο άγχος.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να αλληλεπιδράσουν με γενετικούς και βιολογικούς παράγοντες για να επηρεάσουν τον κίνδυνο αγχωδών διαταραχών. Για παράδειγμα, ένα άτομο με γενετική προδιάθεση για άγχος μπορεί να έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει αγχώδη διαταραχή εάν βιώσει σημαντικό στρες ή τραύμα. Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ γονιδίων και περιβάλλοντος αποτελεί βασική πτυχή του μοντέλου διάθεσης-στρες για τις ψυχικές ασθένειες.
Συμπερασματικά, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των αγχωδών διαταραχών. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και τη θεραπεία αυτών των διαταραχών. Για παράδειγμα, οι παρεμβάσεις που μειώνουν το άγχος, δηλαδή βελτιώνουν τις δεξιότητες αντιμετώπισης και εξετάζουν τις τραυματικές εμπειρίες, μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη ή τη μείωση του άγχους.
Παράγοντες προσωπικότητας
Ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας συνδέονται με αγχώδεις διαταραχές. Για παράδειγμα, τα παιδιά που είναι τελειομανείς, που ταράζονται εύκολα, που είναι δειλά, που έχουν αναστολές, που δεν έχουν αυτοεκτίμηση ή που θέλουν να ελέγχουν τα πάντα, μερικές φορές αναπτύσσουν άγχος κατά την παιδική ηλικία, στην εφηβεία ή ως ενήλικες.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι μόνιμα πρότυπα αντίληψης, σχέσης και σκέψης για το περιβάλλον και τον εαυτό μας. Είναι πτυχές του χαρακτήρα ενός ατόμου που είναι σχετικά σταθερές με την πάροδο του χρόνου. Ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας έχουν συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αγχωδών διαταραχών. Ακολουθούν ορισμένοι από τους βασικούς παράγοντες προσωπικότητας που σχετίζονται με το άγχος:
Νευρωτισμός (ψυχική αστάθεια): Ο νευρωτισμός είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική αστάθεια, άγχος, κυκλοθυμία, ευερεθιστότητα και θλίψη. Τα άτομα με υψηλή περιεκτικότητα σε νευρωτισμό είναι πιο πιθανό να αντιδρούν άσχημα σε στρεσογόνους παράγοντες και είναι πιο επιρρεπή σε αρνητικά συναισθήματα. Πολυάριθμες μελέτες έχουν διαπιστώσει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ υψηλών επιπέδων νευρωτισμού και αγχωδών διαταραχών.
Εσωστρέφεια: Τα εσωστρεφή άτομα, τα οποία είναι συνήθως πιο συγκρατημένα, λιγότερο εξωστρεφή και περισσότερο επικεντρωμένα στις εσωτερικές τους σκέψεις και συναισθήματα, μπορεί να είναι πιο επιρρεπή σε αγχώδεις διαταραχές. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στην τάση να αναμασούν ή να σκέφτονται υπερβολικά, η οποία είναι κοινή στα εσωστρεφή άτομα και μπορεί να συμβάλει στο άγχος. Ωστόσο, η εσωστρέφεια δεν αποτελεί άμεση αιτία των αγχωδών διαταραχών, αλλά μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει.
Τελειομανία: Η τελειομανία περιλαμβάνει τον καθορισμό υπερβολικά υψηλών προτύπων για τον εαυτό μας και την υπερβολική κριτική που ασκούμε στον εαυτό μας όταν αυτά τα πρότυπα δεν πληρούνται. Οι τελειομανείς συχνά φοβούνται να κάνουν λάθη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική ανησυχία και άγχος. Η τελειομανία έχει συνδεθεί με διάφορα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των αγχωδών διαταραχών.
Ευαισθησία στην απειλή ή αρνητική προκατάληψη: Ορισμένα άτομα έχουν αυξημένη ευαισθησία στην απειλή ή την τάση να αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις ως απειλητικές, ακόμη και όταν δεν είναι. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια συνεχή κατάσταση ανησυχίας ή φόβου, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί ως αγχώδης διαταραχή. Ομοίως, μια αρνητική προκατάληψη ή μια τάση να εστιάζει κανείς στις αρνητικές πτυχές των εμπειριών, αγνοώντας τις θετικές, μπορεί να συμβάλει στο άγχος.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Η χαμηλή αυτοεκτίμηση περιλαμβάνει μια αρνητική άποψη για τον εαυτό μας. Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά αμφιβάλλουν για τις ικανότητες και την αξία τους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ανησυχία και άγχος. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται συχνά με αγχώδεις διαταραχές.
Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στη συνολική αίσθηση της προσωπικής αξίας ή αυτοεκτίμησης. Είναι μια θεμελιώδης πτυχή της προσωπικότητας και επηρεάζει σημαντικά τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση χαρακτηρίζεται από μια αρνητική άποψη για τον εαυτό μας, η οποία συχνά χαρακτηρίζεται από αυτό-αμφισβήτηση, αυτοκριτική, αισθήματα αναξιότητας και την πεποίθηση ότι κάποιος είναι λιγότερο πολύτιμος ή λιγότερο άξιος από τους άλλους.
Πάμε να αναλύσουμε περισσότερο το θέμα της αυτοεκτίμησης και της σημαντικότητας της, καθώς και να βρούμε λύσεις ευεργετικές για τον ψυχισμό και λειτουργικές για την καθημερινότητα μας.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση – Συνέπεια των αγχωδών διαταραχών
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι τόσο παράγοντας κινδύνου όσο και συνέπεια των αγχωδών διαταραχών. Πρόκειται για μια πολύπλοκη σχέση, με την καθεμία να επηρεάζει και να ενισχύει την άλλη σε έναν φαύλο κύκλο. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών με διάφορους τρόπους:
Αρνητική αυτοαντίληψη: Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν συχνά αρνητική αντίληψη για τον εαυτό τους. Μπορεί να πιστεύουν ότι είναι ανεπαρκή, ανίκανα ή μη αξιαγάπητα. Αυτές οι αρνητικές πεποιθήσεις μπορεί να δημιουργήσουν μια συνεχή κατάσταση ανησυχίας και φόβου για το αν θα κάνουν λάθη, αν θα κριθούν ή αν θα απογοητεύσουν τους άλλους, γεγονός που μπορεί να εκδηλωθεί ως άγχος.
Φόβος της αρνητικής αξιολόγησης: Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά φοβούνται την αρνητική αξιολόγηση από τους άλλους. Μπορεί να ανησυχούν υπερβολικά για το τι σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτούς και αυτός ο φόβος μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικό άγχος. Μπορεί να αποφεύγουν τις κοινωνικές καταστάσεις από φόβο μήπως κριθούν ή απορριφθούν, ενισχύοντας περαιτέρω το άγχος τους.
Τελειομανία: Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να οδηγήσει σε τελειομανία, όπου τα άτομα θέτουν εξωπραγματικά υψηλά πρότυπα για τον εαυτό τους και στη συνέχεια αισθάνονται άγχος για την τήρηση αυτών των προτύπων. Μπορεί να φοβούνται ότι αν κάνουν ένα λάθος ή αποτύχουν θα επιβεβαιώσουν τις αρνητικές πεποιθήσεις τους για τον εαυτό τους.
Έλλειψη αυτό-αποτελεσματικότητας: Η αυτό-αποτελεσματικότητα αναφέρεται στην πίστη κάποιου στην ικανότητά του να επιτύχει ή να ολοκληρώσει καθήκοντα. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά συμβαδίζει με τη χαμηλή αυτό-αποτελεσματικότητα. Εάν τα άτομα αμφιβάλλουν για τις ικανότητές τους, μπορεί να αισθάνονται συγκλονισμένα ή αγχωμένα για τις προκλήσεις ή τις νέες καταστάσεις.
Η αγχώδης διαταραχή μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμηση του ατόμου
Ενώ η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να συμβάλλει στο άγχος, ισχύει και το αντίστροφο. Το να ζει κανείς με μια αγχώδη διαταραχή μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμησή του. Ακούστε πώς:
Μειωμένη λειτουργικότητα: Οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν να μειώσουν τη λειτουργικότητα σε διάφορους τομείς της ζωής, όπως η εργασία, το σχολείο και οι κοινωνικές σχέσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα ανεπάρκειας ή αποτυχίας, μειώνοντας την αυτοεκτίμηση.
Αυτό-στιγματισμός: Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να εσωτερικεύσουν το κοινωνικό στίγμα για τις ψυχικές ασθένειες, οδηγώντας σε αισθήματα ντροπής ή αμηχανίας. Αυτό το αυτό-στίγμα μπορεί να μειώσει περαιτέρω την αυτοεκτίμηση.
Κοινωνική απομόνωση: Το άγχος, ιδίως το κοινωνικό άγχος, μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση. Η έλλειψη κοινωνικής αλληλεπίδρασης και υποστήριξης μπορεί να συμβάλει σε αισθήματα μοναξιάς και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Σπάσιμο του φαύλου κύκλου
Η αντιμετώπιση τόσο της χαμηλής αυτοεκτίμησης όσο και του άγχους είναι ζωτικής σημασίας για να σπάσει αυτός ο κύκλος. Η συμβουλευτική ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Βοηθά τα άτομα να εντοπίσουν και να αμφισβητήσουν τις αρνητικές πεποιθήσεις τους για τον εαυτό τους και να αναπτύξουν πιο υγιείς, πιο ρεαλιστικές αντιλήψεις για τον εαυτό τους. Η βελτίωση της αυτοεκτίμησης μπορεί να μειώσει το άγχος και η διαχείριση του άγχους μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση, δημιουργώντας έναν θετικό κύκλο βελτίωσης.
Το σπάσιμο του κύκλου μεταξύ χαμηλής αυτοεκτίμησης και άγχους περιλαμβάνει την ταυτόχρονη αντιμετώπιση και των δύο θεμάτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός συνδυασμού θεραπευτικών παρεμβάσεων, αλλαγών στον τρόπο ζωής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, φαρμακευτικής αγωγής. Ακολουθούν ορισμένες στρατηγικές που μπορεί να είναι αποτελεσματικές:
– Ψυχοθεραπεία
– Θεραπείες βασισμένες στην ενσυνειδητότητα και την αποδοχή
– Αυτοσυμπόνια
– Αλλαγές στον τρόπο ζωής
– Φαρμακευτική αγωγή
– Ομάδες υποστήριξης
Στο επόμενο βίντεο θα συζητήσουμε γι’ αυτές με σαφή παραδείγματα.
Να θυμάστε ότι μαζι, μπορούμε να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα, κάνοντας την καθημερινότητα μας καλύτερη.